خیام؛ شاعر، ریاضیدان و منجم برجسته
شاید بسیاری از ما عمر خیام را صرفاً با رباعیات فلسفی و شاعرانه او بشناسیم، اما نکته‌ای که اغلب نادیده گرفته می‌شود، نقش برجسته او به عنوان یک دانشمند و ریاضیدان بزرگ است. او در زمان خود یکی از تاثیرگذارترین چهره‌های علمی بود و تحقیقاتش در جبر، به ویژه در حل معادلات درجه سوم، از پیشگامان علم ریاضیات به حساب می‌آمد. خیام توانست برای اولین بار این معادلات را به روش هندسی حل کند و همین امر او را در جایگاه یک نابغه ریاضی قرار داد.
شهرت علمی خیام تا آنجا بود که او برای اصلاح تقویم به دربار سلجوقی فراخوانده شد. حاصل تلاش او و تیمی از دانشمندان، تقویم جلالی بود که به دلیل دقت فوق‌العاده‌اش، حتی از تقویم میلادی نیز دقیق‌تر است. این تقویم بر پایه محاسبات دقیق نجومی خیام پایه‌گذاری شد و امروزه نیز مبنای تقویم شمسی ماست. این دستاورد نشان می‌دهد که خیام تنها یک شاعر نبود، بلکه فردی بود که زندگی و کارش عمیقاً با علم و دانش پیوند خورده بود.
با این وجود، خیام از اینکه شعرها و تفکرات فلسفی او برای عموم مردم شناخته‌شده‌تر از دستاوردهای علمی‌اش بود، گلایه‌مند نبود. او در رباعیات خود، همواره به جهان‌بینی خاصی از زندگی و مرگ اشاره می‌کرد که در تضاد با تعصبات مذهبی زمانه‌اش بود. این رباعیات که اغلب به صورت شفاهی نقل می‌شدند، تصویری از یک فیلسوف آزاداندیش را از او به نمایش گذاشتند که به مراتب از یک منجم و ریاضیدان، برای مردم جذاب‌تر بود. همین تضاد بین شهرت شاعری و فعالیت‌های علمی، یکی از جذاب‌ترین جنبه‌های زندگی این دانشمند بزرگ است.
